Gần đây, tại Khánh Hòa, Công ty TNHH khai thác đá Hòn Thị đã gửi ‘đơn tố cáo và kêu cứu khẩn cấp’ (đơn) tới các cơ quan hữu quan nhà nước Việt Nam trung ương và địa phương, trong đó có Hiệp hội doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (Vafie).
Đồng thời, đơn này cũng đồng thời được gửi tới Đại sứ quán Vương Quốc Đan Mạch, Đại sứ Ai Len, Đại sứ Vương quốc liên hiệp Anh và bắc Ailen, Phái doàn liên minh châu Âu tại Việt Nam.
Sau khi nhận được được đơn, các cơ quan chính phủ và Quốc hội Việt Nam như thanh tra bộ TNMT, thanh tra Chính phủ, Văn phòng Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Ban Dân nguyện, Ủy ban Tư pháp Quốc hội… đã có những phản ứng khá tích cực chuyển đến UBND tỉnh Khánh Hòa giải quyết theo trình tự pháp luật. Văn phòng chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã cử đoàn thanh tra đến làm việc với UBND tỉnh Khánh Hòa để giải quyết vụ việc này. Song rất tiếc, cho đến nay, sự việc vẫn chưa được giải quyết.
Tóm tắt vụ việc
Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị (trước đây là Công ty Liên doanh khai thác đá Hòn Thị) được thành lập vào ngày 16/11/1996 theo Giấy phép đầu tư số 1736/GP(và các Giấy phép điều chỉnh) do Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp. Công ty cũng được bộ Công nghiệp cấp Giấy phép khai thác điều chỉnh lần gần nhất số 2242/GP-ĐCKS ngày 12/09/2002 để thực hiện việc khai thác đất và đá tại mỏ đá Hòn Thị (có thời hạn 14 năm, hết thời hạn vào ngày 12/9/2016).
Công ty có đầy đủ tư cách pháp nhân và quyền khai thác đá theo quy định pháp luật trên diện tích 22,9 ha tại xã Phước Đồng, thành phố Nha Trang theo các quyết định của UBND tỉnh Khánh Hòa, gồm:
– Quyết định số 167/QĐ-UB về việc cho Công ty Liên doanh khai thác đá Hòn Thị thuê đất để sử dụng vào mục đích khai thác và chế biến đá xây dựng.
– Quyết định số 5085/QĐ-UB về việc cho Công ty Liên doanh khai thác đá Hòn Thị thuê đất để sử dụng vào mục đích mở rộng khu vực khai thác và chế biến đá.
– Công ty đã ký các hợp đồng thuê đất số 06/HĐTĐ và 37/HĐTĐ với Sở Địa chính tỉnh Khánh Hòa (nay là Sở tài nguyên và Môi trường tỉnh Khánh Hòa). Công ty được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 00027/QSDĐ-KH ngày 30/09/1997 do UBND tỉnh Khánh Hòa cấp. Công ty đã ký quỹ phục hồi môi trường là 285.205.676 đồng.
Theo báo cáo của công ty Hòn Thị, trong quá trình hoạt động theo Giấy phép khai thác đến năm 2014, Công ty luôn tuân thủ các quy định pháp luật của nhà nước về khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường, an toàn lao động… Công ty cũng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính với nhà nước như Tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tiền thuê đất, tiền thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân, thuế môn bài và các nghĩa vụ tài chính khác.
Thực hiện chủ trương của UBND tỉnh Khánh Hòa chuyển từ khai thác khoáng sản sang xây dựng dự án Khu đô thị Hòn Thị tại khu đất công ty Hòn Thị đang quản lý khai thác đá, UBND tỉnh Khánh Hòa đã ra các thông báo số 106/TB-UBND, số 384/TB-UBND yêu cầu Công ty Hòn Thị ngừng khai thác vào cuối năm 2014 và chấp thuận về chủ trương là Công ty Hòn Thị thực hiện dự án nhà ở trên diện tích đất của mỏ đá Hòn Thị. Đồng thời, văn bản 384/TB-UBND cho phép Công ty Hòn Thị được tận thu khối lượng đất đá dôi dư theo cốt nền đồ án quy hoạch được duyệt.
Tháng 11/214, UBND tỉnh Khánh Hòa cũng ban hành các quyết định số 2799/QĐ-UBND phê duyệt nhiệm vụ Quy hoạch chi tiết (tỉ lệ 1/500) Khu nhà ở Hòn Thị, số 3247/QĐ-UBND phê duyệt Quy hoạch chi tiết (tỉ lệ 1/500) Khu nhà ở Hòn Thị.
Để thực hiện san lấp mặt bằng dự án khu nhà ở Hòn Thị, UBND tỉnh Khánh Hòa đã ban hành văn bản số 8170/UBND-XDNĐ cho phép Công ty TNHH khai thác đá Hòn Thị (chủ đầu tư) được thực hiện thi công hạ cốt nền hiện trạng xuống cốt nền thiết kế từ ngày 01/01/2015 theo đồ án Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 đã được UBND tỉnh phê duyệt và được khai thác kinh doanh khối lượng đất, đá thu được khi thi công hạ cốt nền và vận chuyển ra ngoài khu vực Dự án Khu nhà ở Hòn Thị, xã Phước Đồng, thành phố Nha Trang.
Theo trình tự, UBND tỉnh Khánh Hòa đã ban hành quyết định số 2651/QĐ-UBND về việc Công ty Hòn Thị trả lại Giấy phép khai thác khoáng sản, văn bản số 1231/UBND-XDNĐ công nhận Công ty TNHH khai thác đá Hòn Thị là chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng Khu nhà ở Hòn Thị, Văn bản số 2854/UBND-XDNĐ đổi tên dự án thành Khu đô thị Hòn Thị.
Như vậy, việc chuyển đổi dự án khai thác khoáng sản tại mỏ đá Hòn Thị thành dự án khu đô thị Hòn Thị đã hoàn thành các bước cơ bản theo trình tự pháp luật và chủ đầu tư dự án là công ty TNHH khai thác đá Hòn Thị.
Theo báo cáo của công ty Hòn Thị, từ tháng 4/2016 đến tháng 4/2018 có 18 đoàn kiểm tra của cơ quan quản lý nhà nước trong đó có Sở Tài nguyên và Môi trường và Công an tỉnh Khánh Hòa song không có ghi nhận về việc công ty khai thác khoáng sản trái phép.
Tuy nhiên, từ tháng 6/2018 đến tháng 9/2018, Cơ quan Công an tỉnh Khánh Hòa đã nhiều lần triệu tập ông Ole Bollingtoft công dân Đan Mạch, giám đốc, là đại diện pháp lý của công ty Hòn Thị và một số cán bộ quản lý của công ty và ra các quyết định tạm hoãn xuất cảnh, lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú và quyết định khởi tố bị can số 86/PC01 ngày 9/10/2018 đối với ông Ole Bollingtoft về hành vi khai thác tài nguyên trái phép.
Ngày 4/7/2018, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Văn bản số 6721/UBND-XDNĐ yêu cầu Công ty Hòn Thị dừng mọi hoạt động thu hồi, vận chuyển đất đá trong dự án Khu đô thị Hòn Thị.
Ngày 6/9/2018, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Văn bản số 9084/UBND-XDNĐ hủy bỏ tư cách chủ đầu tư dự án Khu đô thị Hòn Thị của Công ty Hòn Thị.
Ngày 9/11/2018, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 3448/QĐ-UBND thu hồi đất của dự án Khu đô thị Hòn Thị.
Như đã nêu ở trên, chủ đầu tư (81% vốn điều lệ) của công ty Hòn Thị là ông Matric Mikllen quốc tịch AiLen đã gửi đơn tố cáo và kêu cứu khẩn cấp tới các cơ quan hữu quan nhà nước Việt Nam.
Sau khi nhận được được đơn, như đã nêu ở phần trên, các cơ quan chính phủ và Quốc hội Việt Nam đã có những phản ứng khá tích cực chuyển đến UBND tỉnh Khánh Hòa giải quyết theo trình tự pháp luật, Văn phòng Chính phủ, Bộ KHĐT cũng đã cử đoàn thanh tra đến làm việc với UBND tỉnh Khánh Hòa để giải quyết vụ việc này.
Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài Vafie đã có công văn số 19/18/HH-DTNN ngày 28/11/218 gửi UBND tỉnh Khánh Hòa phân tích đánh giá những nội dung trong đơn theo quy định của pháp luật Việt Nam, quan hệ của Việt Nam với các quốc gia EU và kiến nghị với Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa như sau:
“Xem xét lại các Quyết định của tỉnh đối với Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị để có giải pháp xử lý phù hợp với luật pháp của nước ta, cũng như bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư không để xảy ra hệ lụy xấu trong trường hợp nhà đầu tư khởi kiện.
Sở Công an tỉnh Khánh Hòa xem xét các quyết định khám xét chỗ ở, nơi làm việc, tạm hoãn xuất cảnh, khởi tố bị can đối với ông OLE BOLLINGTOFL, công dân Đan Mạch, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị, đảm bảo phù hợp với pháp luật hiện hành.
Trực tiếp gặp ông Chủ tịch và ông Tổng Giám đốc Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị để trao đổi về các giải pháp xử lý trên cơ sở tuân thủ luật pháp Việt Nam, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư”.
Ngày 7/6/2019, Cơ quan công an tỉnh Khánh Hòa đã ra thông báo số 217/PC01 về việc tạm đình chỉ điều tra vụ án hình sự đối với vụ án về khai thác tài nguyên tại xã Phước Đồng, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.
Ngày 4/1/2019, Công ty Hòn Thị đã nộp Đơn khiếu nại số 01/19/CV đối với các văn bản hủy bỏ từ cách chủ đầu tư của Công ty Hòn Thị tới UBND tỉnh Khánh Hòa. (Văn bản số 9084/UBND-XDNĐ ngày 6/9/2018 và Quyết định thu hồi đất số 3448/QĐ-UBND ngày 9/11/2018)
Ngày 5/7/2019, UBND tỉnh Khánh Hòa đã tổ chức hội nghị đối thoại giữa các cơ quan ban ngành do ông chủ tịch UBND thỉnh Khánh Hòa chủ trì với đại diện công ty Hòn Thị về các nội dung khiếu nại trên.
Theo tường trình của công ty Hòn Thị về nội dung cuộc họp, “luật sư đại diện quyền lợi hợp pháp của công ty Hòn Thị nêu các lập luận pháp lý chứng minh rằng các quyết định của UBND tỉnh Khánh Hòa phê duyệt chủ đầu tư cho Công ty Hòn Thị năm 2016 là đúng với quy định của pháp luật” và “các quyết định hủy bỏ tư cách chủ đầu tư dự án khu đô thị của Công ty Hòn Thị (ban hành tháng 9/2018) và thu hồi khu đất dự án (ban hành tháng 11/2018) là không có cơ sở và không thuyết phục”.
Cũng theo bản tường trình “Đại diện Các Sở Xây dựng, Tư pháp, Tài nguyên và Môi trường phát biểu, chứng minh là vào thời điểm năm 2016, UBND tỉnh Khánh Hòa đã phê duyệt tư cách chủ đầu tư của Công ty Hòn Thị không đúng với quy định pháp luật”.
Vì vậy, cuộc họp đã không tìm được tiếng nói chung, đại diện công ty Hòn Thị đã không ký biên bản cuộc họp vì cho rằng biên bản thể hiện không công bằng.
Ngày 16/7/2019, chủ đầu tư của công ty Hòn Thị, ông Patrick McKillen gửi tới Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc văn bản “khiếu nại về việc (i) giải quyết khiếu nại của UBND tỉnh Khánh Hòa đối với việc thu hồi tư cách chủ đầu tư dự án Khu đô thị Hòn Thị và thu hồi đất của công ty TNHH khai thác đã Hòn Thị và (ii) điều tra hình sự của cơ quan cảnh sát điều tra công an tỉnh Khánh Hòa đối với các cán bộ quản lý của Công ty khai thác đá Hòn Thị”. Văn bản này cũng đồng thời được gửi tới Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, GS. Nguyễn Mại, Chủ tịch hiệp hội doanh nghiệp ĐTNN tại Việt Nam, Đại sứ Phái đoàn liên minh châu Âu tại Việt Nam, Đại sứ Cộng hòa Ai-Len tại Việt Nam, Đại sứ Vương quốc Đan Mạch tại Việt Nam.
Quan điểm của Vafie
Trong công văn số 19/18/HH-DTNN của Vafie gửi Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa do Chủ tịch Nguyễn Mại ký đã nêu rõ: “Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị thực hiện kinh doanh, khai thác đá theo đúng các Giấy phép đang có hiệu lực; được UBND tỉnh Khánh Hòa cho chuyển đổi 29,9 ha khu vực khai thác đá của Công ty thành Dự án Khu dân cư. Công ty đã và đang làm các thủ tục theo quy định của luật pháp Việt Nam và sự chỉ đạo của UBND tỉnh Khánh Hòa. Công ty có đủ năng lực vốn và chuyên môn để thực hiện dự án.
UBND tỉnh Khánh Hòa đã phê duyệt quy hoạch 1/500 và giao Công ty thực hiện Dự án Khu dân cư. Quyết định này của UBND tỉnh Khánh Hòa phù hợp với chính sách bảo hộ đầu tư khi có thay đổi chủ trương của các cơ quan nhà nước để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư”.
Công văn cũng nêu rõ: “Đối với Dự án Khu đô thị Hòn Thị của Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị nếu UBND tỉnh Khánh Hòa quyết định không cho Công ty này được gia hạn thời gian thuê đất thì phải căn cứ Điều 9 và Điều 13 của Luật Đầu tư để bồi thường thiệt hại cho Công ty”.
Chủ tịch Vafie cũng đã có buổi làm việc trực tiếp với ông Ole Bollingtoft, Giám đốc công ty Hòn Thị và đề nghị phía công ty Hòn Thị bình tĩnh giải quyết tranh chấp theo trình tự pháp luật Việt Nam, không nên đưa vụ việc khởi kiện lên trọng tài Quốc tế.
Sau khi nhận được văn bản “khiếu nại về việc (i) giải quyết khiếu nại của UBND tỉnh Khánh Hòa đối với việc thu hồi tư cách chủ đầu tư dự án khu đô thị Hòn Thị và thu hồi đất của công ty TNHH khai thác đã Hòn Thị và (ii) điều tra hình sự của cơ quan cảnh sát điều tra công an tỉnh Khánh Hòa đối với các cán bộ quản lý của công ty khai thác đá Hòn Thị”, Chủ tịch Vafie- GS-TSKH Nguyễn Mại đã có công văn số 28/HHDNDTNN ngày 29/7/2019 gửi thủ tướng chính phủ Nguyễn Xuân Phúc. Sau khi báo cáo với Thủ Tướng về vụ khiếu nại của Công ty Hòn Thị và quan điểm của Vafie về những nội dung trong các đơn thư khiếu nại của công ty Hòn Thị, Chủ tịch Vafie kiến nghị Thủ tướng Chính phủ:
(1) Chỉ thị Công an thỉnh Khánh Hòa đình chỉ chứ không phải tạm đình chỉ điều tra hình sự đối với một số cá nhân của Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị.
(2) Chỉ thị Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa thực hiện nghiêm minh quy định của Luật Đầu tư 2014, Điều 9 về bảo đảm quyền sở hữu tài sản và Điều 13 về bảo đảm đầu tư kinh doanh trong trường hợp thay đổi pháp luật.
Trên cơ sở đó, thực hiện đúng quyết định số 8170/UBND-XDNĐ ngày 23/12/2014 của Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa: “Cho phép Công ty TNHH Khai thác đá Hòn Thị thực hiện thi công hạ cốt nền hiện trạng xuống cốt nền thiết kế kể từ ngày 01/01/2015 theo đồ án quy hoạch chi tiết 1/500 đã được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết dịnh số 3247/QĐ-UBND ngày 28/11/2014 và Hồ sơ thiết kế san nền – giao thông của Dự án Khu nhà ở Hòn Thị”; “ được khai thác kinh doanh khối lượng đất đá thu được khi thi công hạ cốt nền và vận chuyển ra ngoài khu vực Dự án Khu nhà ở Hòn Thị”; hủy bỏ các quyết định của UBND tỉnh và của các Sở trái với quyết định này.”
Hiệp định Thương mại tự do và Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA và IPA) đã được ký vào ngày 30/6/2019. Đây là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đã mở ra triển vọng tốt đẹp trong quan hệ thương mại và đầu tư với các quốc gia trong liên minh Châu Âu. Theo quy định của EU, sau khi ký kết EVFTA phải được nghị viện châu Âu thông qua mới có hiệu lực thực thi, IPA phải được các nghị viện của tất cả các nước trong EU thông qua mới có hiệu lực thực thi.
Sự việc tại Công ty Hòn Thị cần được giải quyết thấu đáo và triệt để trên cơ sở tôn trọng luật pháp Việt Nam và các điều khoản trong các cam kết quốc tế song phương và đa phương mà Việt Nam tham gia ký kết, tìm được tiếng nói chung, đảm bảo quyền lợi chính đáng, hợp pháp của nhà đầu tư cũng như lợi ích quốc gia, xã hội, giữ được uy tín của chính quyền địa phương, cải thiện môi trường đầu tư thông thoáng và minh bạch, củng cố và phát triển quan hệ hợp tác quốc tế bình đẳng và thân thiện với các quốc gia trên thế giới trong đó có các quốc gia trong liên minh châu Âu.